แนวคิดด้านจิตวิทยาสมัยใหม่นั้น มุ่งเน้นที่จะศึกษาพฤติกรรมภายในของมนุษย์ เช่น ความคิด ความรู้สึก จิตใจ ฯลฯ มากกว่าการศึกษาพฤติกรรมภายนอก เช่น การกระทำ การพูด ฯลฯ เพราะมีความเชื่อว่า พฤติกรรมภายในนั้นเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมภายนอก ซึ่งลักษณะการศึกษาจิตด้วยหลักวิทยาศาสตร์ใหม่เหล่านี้กลับมีความพ้องพานสัมพันธ์กับภาษิตเก่าที่ว่า “จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว” เมื่อจิตหรืออุปมาเป็นพฤติกรรมภายใน เช่น ความรู้สึกนึกคิดของเรา เป็นไปในทางไหน เราก็จะมีพฤติกรรมตอบสนองต่อความคิดนั้น ในทางพุทธศาสนาก็มักจะกล่าวว่า จิตนั้นถูกควบคุมด้วยกิเลสและปัญญา หากเมื่อใดที่กิเลส อันได้แก่ ความโลภ ความโกรธ ความหลง เข้าครอบงำความคิดและความรู้สึก จิตของเราก็มักจะเผลอไผลหลงไปในกิเลสทางมืด เราก็จะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว รุนแรง ฯลฯ แต่หากมีปัญญาเป็นตัวควบคุมกิเลส จิตของเราก็จะไม่ตกลงไปและสามารถแสวงหาแนวทางการคิดและการกระทำพฤติกรรมที่เหมาะควรในทางสว่างได้
สิ่งที่กล่าวมานี้ เกี่ยวข้องในเชิงนิเทศศาสตร์อย่างไรบ้าง
ในทางนิเทศศาสตร์นั้นได้มีการนำหลักการทางจิตวิทยา พฤติกรรมภายนอกที่ถูกควบคุมโดยพฤติกรรมภายในนี้มาประยุกต์ใช้ในหลายสาขา อาทิ สาขาการภาพยนตร์ มีการสร้างภาพยนตร์ที่ใช้แนวคิดนี้มาเป็นฐานในการนำเสนอเนื้อหาของสาร (message) สาขาการโฆษณาประชาสัมพันธ์ ก็มีการสร้างหนังโฆษณาที่แสดงให้เห็นถึงภาวะของการตัดสินใจเลือกบางสิ่งบางอย่าง ในทางสื่อสารการละคร มีแนวคิดการสื่อสารการแสดงที่ใช้วิธีการสร้างความเชื่อจากภายใน หรือ Inner Believe ที่รู้จักกันในสายการฝึกฝนการแสดงแบบ Inside out และมีละครที่ใช้วิธีการนำเสนอเรื่องราวผ่านความคิด 2 ด้านของตัวละครให้เห็นมากมาย ในทางวาทวิทยาในยุคใหม่นี้ ได้มีทฤษฎีแนวทางการสื่อสารภายในบุคคล (Intrapersonal Communication) ใหม่ๆ ก่อเกิดขึ้นมากมาย โดยให้ใช้คำพูดหรือภาษาในการกำหนดจิตเพื่อให้สามารถบรรลุถึงเป้าหมายสูงสุดที่ต้องการด้วยวิธีการต่างๆ นานา จุดประสงค์ของแนวคิดทฤษฎีใหม่ๆ เหล่านี้ก็เพื่อให้เราตระหนักรู้และสามารถควบคุมจิตให้ไปในทางดีเพื่อให้กายสามารถมีแรงขับในการกระทำสิ่งต่างๆ อย่างที่น่าจะเป็นเพื่อป้องกันไม่ให้มีพฤติกรรมภายนอกที่ผิดที่ผิดทางหรือไม่เป็นไปตามที่จิตต้องการ เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนขึ้นจะยกตัวอย่าง ฉากหนึ่งในภาพยนตร์ที่ดัดแปลงมาจากวรรรกรรมเยาวชนเรื่อง A Monster Calls ที่ตัวเอกในเรื่องนั้นรู้สึกโกรธและกดดันจากสภาวะภายนอก จึงคิดไปเองว่าตนเองนั้นจินตนาการว่าได้ระบายอารมณ์ความอัดอั้นที่มีมานานโดยการสั่งการให้ปีศาจต้นไม้ทำลายบ้านที่เห็นในความฝันให้ย่อยยับและตนเองก็เป็นผู้ร่วมทำลายด้วย เมื่อจินตนาการภาพแห่งความสะใจหมดไป ภาพที่เห็นตรงหน้าคือ ห้องรับแขกในบ้านของคุณยายผู้ซึ่งหวงแหนทรัพย์สมบัติเก่าแก่ที่เก็บไว้มานานชั่วอายุคนได้ถูกทำลายจนไม่เหลือชิ้นดี พลันทันใดนั้น ตัวเอกในเรื่องก็ได้สติฉุกคิดขึ้นมาได้และเสียใจกับสิ่งที่เห็นตรงหน้านั้น
ภาพเปรียบเทียบจินตนาการและความเป็นจริงจากตัวอย่างภาพยนตร์เรื่อง A Monster Calls
หนังพยายามจะแสดงให้เห็นว่า ปีศาจต้นไม้นั้น ก็คือมุมมืดของจิตของตัวเอก ที่เมื่อไรก็ตามที่เราไม่รู้เท่าทันความคิด ความรู้สึกของตนเอง หรือแม้กระทั่งพยายามที่จะเก็บ ลด ละ เลิก พฤติกรรมภายในเหล่านั้นมากเท่าไร ก็เท่ากับเป็นการกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมภายนอกที่ไม่สามารถควบคุมได้ เปรียบเสมือนการปล่อยปีศาจร้ายภายในออกมาภายนอกโดยที่ไม่รู้ตัว
จิตและกายนั้นไม่อาจจะแบ่งแยกออกจากกันได้อย่างเด็ดขาด เพราะเป็นส่วนเกี่ยวนำซึ่งกันและกัน แม้กระทั่งผู้เขียนเองในขณะเขียนบทความนี้นั้นก็สื่อสารขัดแย้งภายในตนเองระหว่างการเขียนบทความนี้ตลอดเวลา เขียนแล้วก็ลบ ลบแล้วก็กลับมาเขียนใหม่ จิตสั่งให้เขียน แต่กายสั่งให้ลบเมื่อพิจารณาซ้ำ เป็นอย่างนี้ร่ำไป
ดังนั้น สิ่งที่จำเป็นต้องตระหนักรู้และเท่าทันคือ เท่าทันจิตและกายของตนอยู่สม่ำเสมอ เพราะหากเราไม่เท่าทันขึ้นมาเมื่อไรเราก็จะมีพฤติกรรมภายนอกที่รั่วไหลออกมาจากจิตและสัญชาติญาณหรือพฤติกรรมภายใน การเท่าทันนั้นไม่ใช่การเก็บหรือการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม หากแต่เป็นการตระหนักรู้ถึงความคิด ความรู้สึกภายในที่เกิดขึ้นทั้งด้านดีและด้านร้าย ด้านที่เราอยากให้เป็นและไม่อยากให้เป็น รู้ว่าเรามีความคิดความรู้สึกไหนเกิดขึ้น มองให้เห็นว่ามี-อยู่-เป็น อย่างนั้นและยอมรับว่าเรากำลังคิด-รู้สึก เป็น-อยู่-คือ เช่นนั้นเอง ไม่ตัดสินว่าสิ่งนั้นดี-ชั่ว ชอบ-ไม่ชอบ ใช่-ไม่ใช่ ขาว-ดำ เพียงแต่ให้รับรู้และกอดรับความคิดความรู้สึกนั้นไว้ด้วยความเข้าใจอย่างอ่อนโยนก็เพียงพอ
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
_GRECAPTCHA | 5 months 27 days | This cookie is set by the Google recaptcha service to identify bots to protect the website against malicious spam attacks. |
cookielawinfo-checkbox-advertisement | 1 year | Set by the GDPR Cookie Consent plugin, this cookie is used to record the user consent for the cookies in the "Advertisement" category . |
cookielawinfo-checkbox-analytics | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics". |
cookielawinfo-checkbox-functional | 11 months | The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional". |
cookielawinfo-checkbox-necessary | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary". |
cookielawinfo-checkbox-others | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other. |
cookielawinfo-checkbox-performance | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance". |
CookieLawInfoConsent | 1 year | Records the default button state of the corresponding category & the status of CCPA. It works only in coordination with the primary cookie. |
viewed_cookie_policy | 11 months | The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data. |
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
_gat | 1 minute | This cookie is installed by Google Universal Analytics to restrain request rate and thus limit the collection of data on high traffic sites. |
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
_ga | 2 years | The _ga cookie, installed by Google Analytics, calculates visitor, session and campaign data and also keeps track of site usage for the site's analytics report. The cookie stores information anonymously and assigns a randomly generated number to recognize unique visitors. |
_gid | 1 day | Installed by Google Analytics, _gid cookie stores information on how visitors use a website, while also creating an analytics report of the website's performance. Some of the data that are collected include the number of visitors, their source, and the pages they visit anonymously. |
CONSENT | 2 years | YouTube sets this cookie via embedded youtube-videos and registers anonymous statistical data. |
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
VISITOR_INFO1_LIVE | 5 months 27 days | A cookie set by YouTube to measure bandwidth that determines whether the user gets the new or old player interface. |
YSC | session | YSC cookie is set by Youtube and is used to track the views of embedded videos on Youtube pages. |
yt-remote-connected-devices | never | YouTube sets this cookie to store the video preferences of the user using embedded YouTube video. |
yt-remote-device-id | never | YouTube sets this cookie to store the video preferences of the user using embedded YouTube video. |